Azerbaycan, 27 Eylül 2020 sabahı Ermenistan ordusunun sivil yerleşimlere yönelik saldırılarına karşılık olarak Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in “Demir Yumruk” adını verdiği karşı harekâtı başlattı. Kısa sürede “Vatan Savaşı”na dönüşen bu operasyon, 44 gün süren zorlu bir direnişin ardından tarihi bir zaferle sonuçlandı. Böylece Azerbaycan halkının 30 yıllık vatan hasreti sona erdi.
2018’de iktidara gelen Nikol Paşinyan’ın “Karabağ Ermenistan’dır” sözleri ve 12 Temmuz 2020’de Tovuz bölgesinde yaşanan çatışmalarda Tümgeneral Polat Heşimov’un şehit düşmesi, Azerbaycan halkını ayağa kaldırdı. Halk, meydanlarda tek yürek olarak işgale karşı sesini yükseltti.
Türk Silahlı Kuvvetleri ile ortak tatbikatlar gerçekleştiren Azerbaycan'a karşı Ermenistan ordusu, 27 Eylül 2020 sabahı saat 06.00 civarında geniş çaplı bir saldırı başlattı. Ağır silahlarla gerçekleştirilen yoğun bombardıman sonucu hem siviller hem de askerler yaşamını yitirdi. Bunun üzerine Cumhurbaşkanı Aliyev’in emriyle Azerbaycan ordusu karşı taarruza geçti ve ilk gün 6 köy ile stratejik tepeleri düşmandan temizledi.
Tarihe “Vatan Muharebesi” olarak geçen 2. Karabağ Savaşı, 44 gün süren kahramanca mücadelenin ardından Azerbaycan’ın kesin zaferiyle sona erdi. Bu süreçte Azerbaycan ordusu 2 bin 908 şehit verirken, 94 sivil Ermenistan’ın saldırıları sonucu hayatını kaybetti.
8 Kasım 2020’de Karabağ’ın kalbi Şuşa’nın kurtarılmasıyla Ermenistan yenilgiyi kabul etti. 10 Kasım’da imzalanan üçlü bildiriyle savaş sona erdi; Azerbaycan 5 şehir, 4 kasaba ve 286 köyü işgalden kurtardı. Ermenistan, Kelbecer, Laçın ve Ağdam bölgelerinden çekilmek zorunda kaldı.
Savaş sonrasında Ermenistan bazı birliklerini çekse de yasa dışı silahlı grupları desteklemeyi sürdürdü. Bölgeye gizlice mayın ve mühimmat taşındı. Azerbaycan, 23 Nisan 2023’te Laçın Koridoru’na kontrol noktası kurarak bu geçişleri engelledi.
19 Eylül 2023’te yasa dışı Ermeni güçlerin döşediği mayınların patlaması sonucu 6 Azerbaycanlı (4’ü polis) yaşamını yitirdi. Bunun üzerine Azerbaycan ordusu, “antiterör operasyonu” başlatarak 24 saat içinde tüm yasa dışı silahlı grupları etkisiz hale getirdi.
Sözde rejim kendini feshetti; Hankendi, Hocalı, Hocavend ve Ağdere tamamen Azerbaycan’ın kontrolüne geçti. Böylece ülkenin toprak bütünlüğü ve egemenliği tam anlamıyla yeniden sağlandı.
Zaferin ardından Azerbaycan, Ermenistan’a kalıcı barış elini uzattı. İki ülkenin dışişleri bakanlıkları arasında yapılan görüşmelerde önemli ilerlemeler kaydedildi ve barış anlaşması taslağı üzerinde uzlaşmaya varıldı.
8 Ağustos’ta, ABD Başkanı Donald Trump’ın ev sahipliğinde Washington’da düzenlenen üçlü zirvede anlaşma metni paraflandı.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan’ın yenilgiyi kabul ettiği 10 Kasım tarihini “Zafer Günü” ilan ederek bu büyük kahramanlığı ölümsüzleştirdi.
